Speerpunt van Het Landgoedbedrijf was om te zien hoe sectorale wet- en regelgeving beter 'gematched' kan worden met de integrale werkwijze van een landgoed. Daartoe werd aangehaakt op een belangrijk momentum bij het Rijk: de veelbesproken herziening van de Omgevingswet.
Het ministerie van I&M werkt samen met de VNG aan de modernisering van het omgevingsrecht. Het doel is om het ruimtelijk instrumentarium te bundelen en te vereenvoudigen. In de opmaat naar de nieuwe Omgevingswet is Ommen als eerste pilotgemeente in Nederland aan de slag gegaan met oplossingen voor een doelgerichte en eenvoudige uitvoeringspraktijk. In de consultatieronde voor het Gemeentelijk Omgevingsplan is aan een collectief van vijf particuliere landgoedeigenaren in de gemeente gevraagd input te leveren op basis van hun praktijkervaring. Zij hebben hun aanbevelingen gebundeld in het Handvest Nieuwe Ruimte voor Kwaliteit, dat in juli 2012 aan provincie en gemeente is gepresenteerd. Bureau Co.Creatie begeleidde in samenwerking met Wing het traject.
In het Handvest Nieuwe Ruimte voor Kwaliteit laten de landgoederen zien dat de maatschappelijke waarden die zij realiseren goed passen bij de gemeentelijke ambities voor het Gemeentelijk Omgevingsplan. De landgoederen tonen hun maatschappelijke betrokkenheid al lange tijd in de vorm van natuur en biodiversiteit, cultuurhistorie, landschap, zorg en hun betrokkenheid bij het welzijn van de lokale gemeenschap (zie Handvest, p28). Een gezonde bedrijfsvoering is nodig om deze maatschappelijke verdiensten waar te kunnen maken. Bij maatschappelijk ondernemen gebeurt dit via de ‘circulaire economie’, waarbij inkomsten grotendeels worden geherinvesteerd in publieke waarden.
De gemeente heeft het Omgevingsplan inmiddels vastgesteld en maakt op basis van het integrale beleid per landgoed afspraken over ontwikkelruimte om op lange termijn de maatschappelijke prestaties waar te kunnen maken.
De gemeente heeft in de gemeentelijke omgevingsvisie vrijwel alle sectorale beleidsdocumenten geïntegreerd. De ruimtelijke vertaling hiervan vindt plaats in vijf gebiedsgerichte bestemmingsplannen. Ook het vergunningstraject wordt vergaand vereenvoudigd. De pilot heeft de processen binnen de gemeente ingrijpend veranderd, tussen (sectorale) beleidsdossierhouders en tussen gemeente en initiatiefnemers van ruimtelijke ontwikkelingen. De sturingsfilosofie is heel essentieel gebleken: door heel vroeg in de voorbereiding, zonder inhoudelijke agenda, partijen en inwoners te vragen naar hun belangen, wensen en ergernissen, is breed draagvlak ontstaan (welgeteld één zienswijze). Vervolgens geldt: de doelen zijn belangrijker dan het planologisch instrumentarium. Dat betekent: ruimte geven aan ontwikkeling als dat bijdraagt aan de gemeentelijke ambities, ook als daarvoor een bestemmingsplanwijziging nodig is. Of zoals wethouder Ilona Lagas op de Landgoedconferentie (januari 2014) formuleerde: ‘Als ik niet kan uitleggen waarom iets niet kan, dan moet het kunnen’.
Met een aantal landgoederen worden momenteel ontwikkelingsgerichte gesprekken gevoerd of worden bestemmingswijzigingen voorbereid die gewenste ontwikkeling mogelijk maken.
In het bijzonder biedt het Handvest een nieuwe kijk op de potentie van particuliere landgoederen en hun prominente rol ten behoeve van de publieke zaak. Bovendien blijken de landgoederen elkaar ook aan te vullen, zij presenteren zich in het manifest als een vitale coalitie, waarmee goede kwaliteitsafspraken te maken valt. Op basis van gedeelde drijfveren, maatschappelijke focus en gevoel voor continuïteit, zijn deze landgoederen te beschouwen als geloofwaardige partners voor een terugtredende overheid. Door hun beproefde en consistente systeem van integraal beheer kunnen zij - zeker in deze tijd -verrassende verbindingen leggen en nieuwe maatschappelijke waarden genereren. Voor hen ligt hier de kern van hun duurzaam rentmeesterschap en van hun innoverend vermogen.
‘Het particuliere landgoed is een economische, ecologische, ruimtelijke en cultuurhistorische eenheid. Deze wordt voor de langere termijn en vanuit één regiepunt beheerd, volgens een systeem van geïntegreerde duurzaamheid: Als zelfstandige, maatschappelijke onderneming functioneert het landgoed als een modern, succesvol (familie)bedrijf: |